Geriatrik Yara Bakımına Kurumsal Multidisipliner Yaklaşım Modeli

Nurullah YÜCEL,Hafize DOĞAN, Kezban YURTSEVEN, Hatice Esra BAYRAKTAR, Aysel ELMAS, Ülkü NACAR


Bası yaraları uzun süreli tedavilere gereksinim gösteren çok ciddi tıbbi problemlerden biridir. Kurumsal bakım yapılan yatağa bağımlı yaşlılarda bası yarasının önlenmesi çok önemlidir. Kurumsal bakımda yaraların sadece hekim ve sağlık personelinin tedavisi ile halledilmesi çok güç olmaktadır.
Yatağa bağımlı yaşlı hastaların; Hekim, Fizyoterapist, Psikolog, Sağlık personeli, Hastabakıcı personel ve diğer üyelerin işbirliği ile kurumsal, multidisipliner çalışma ile yara oluşmaması ve mevcut yaraların tedavi edilmesi ile tüm yaşlıların yaşam standartlarının yükseltilmesi yönünde çalışmalar yapılmıştır.
“Bası yarası önleme” programı hedeflerimiz; Darülaceze sakinlerinde bası yarasının oluşmaması yani “Darülacezede sıfır bası yarası”, Darülacezeye bası yarası ile gelen ya da Hastanede yatma esnasında oluşan bası yaralarının en kısa sürede tedavi edilmesi.
Yara Bakımı konusunda danışmanlık yapan hocalarımız; İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Öğretim Üyeleri Prof. Dr. Mehmet Akif KARAN ve Prof. Dr. Işın BARAL KULAKSIZOĞLU periyodik ziyaretleri ile çalışmalarımıza yön verdi
Kartal Eğitim Araştırma Hastanesi Plastik Cerrahi Kliniği Şefi Doç. Dr. Tayfun AKÖZ ve Şef Yardımcısı Doç. Dr. Mithat AKAN periyodik ziyaretler ile yara bakımı yapılan yaşlılarımızı değerlendirdi.

Multidispliner Yaklaşımımızı şu başlıklar altında sınıflandırabiliriz;
1-Sağlık Hizmetleri
2-Günlük Bakım Hizmetleri
3-Fizyoterapi Hizmetleri
4-Psikolojik Destek Hizmetleri
5-Eğitim Hizmetleri
6-Darülaceze Yara Bakım Birimi Hizmetleri

1-Sağlık Hizmetleri
Tüm yaşlılarımız yılda en az iki defa; Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı, Psikiyatri Uzmanı, Aile Hekimliği Uzmanı, Nöroloji Uzmanı, Diş Hekimi tarafından muayeneleri yapıldı ve tedavileri düzenlendi.
Hasta olsun veya olmasın tüm yaşlılarımıza yıllık sağlık taramaları ve rutin tetkikleri yapılmakta.
24 saat 365 gün sürekli hekim gözetiminde hizmetler verilmekte, Hastaneye sevk edilen sakinlerimizin sevk işlemleri profesyonel olan Hasta Sevk ekibimiz tarafından yapılmakta, Hastaneye yatan yaşlılarımıza refakat hizmetleri profesyonel ekip tarafından verilmekte.
Enfeksiyon hastalıkları uzmanın önerdiği Yaşlı ve yatalak sakinlere Hepatit, Pnömokok ve Grip aşıları yapıldı.

2-Günlük Bakım Hizmetleri
Terminal dönem hastaları için Terminal Bakım Odası oluşturuldu. Böylece terminal dönemdeki hastaların takip, tedavi ve bakımda başarı sağlandı.
Terminal Bakım Odasında yatalak yaşlı sakinlere saatte bir, diğer yatalak yaşlı sakinlere iki saatte bir hastabakıcı personeller tarafından pozisyon verildi. Pozisyon değişimleri “Pozisyon Takip Çizelgesine” işlendi.
Yatalak yaşlı sakinler günde en az iki kez ve birer saat süreyle yataklarından tekerlekli sandalyeye alınarak mobilizasyonu sağlandı. Sandalyeden düşme riski olan sakinlere bu durumu engellemek amacıyla emniyet kemerleri takıldı.
Sakrum bölgesinde yara olan sakinlerde basıncı azaltmak amaçlı ortası boş oturma simidi kullanıldı. Hastaya pozisyon vermede pozisyon yastıkları kullanıldı.
Yatağa bağımlı yaşlılarımızın tümünde havalı yatak kullanıldı. Yatakların günde 2 defa hava kontrolleri hastabakıcı personel tarafından yapıldı. Kırışık örtüler bası yarası için risk teşkil ettiğinden çarşaf ve nevresimlerin düzgünlüğü günde 2 defa kontrol edildi.
Yatalak yaşlıların akciğer kapasitelerini arttırmak, sekresyon atılımını kolaylaştırmak amacıyla sağlık personeli yardımıyla postural drenaj yapıldı. Kronik Hastalığı olan (özellikle HT ve DM) yatalak yaşlılar özel takip edilmekte. İlaçları ve Kontrolleri rutin yapıldı.
Hastaların ana ve ara öğünleri diyetisyen tarafından hazırlanan program dahilinde verildi.
Yatağa bağımlı yaşlının sıvı alımının daha kontrollü, güvenli, rahat bir şekilde sağlanması için emme başlıklı su şişeleri kullanıldı. İçirilen su miktarı takip edildi. Günlük en az 1500 cc sıvı alımı sağlandı. Alınan ve çıkarılan sıvı takipleri günlük olarak yapıldı. Buna ek olarak bütün yaşlılara; Günde bir kez 200 ml. Ayran ve Uyku öncesi 200 ml. Süt içirilmekte.
Çiğneme problemi olan yatalak yaşlılara ; yemekleri ayrı ayrı blenderdan geçirilerek, kahvaltı için süt içerisine bal, tereyağı, ekmek, reçel ve tuzsuz peynir vs. Konularak, ara öğünde verilen meyveler ise püre haline getirilerek yedirildi.
Yemeğini yiyemeyen sakinlere yemekleri hastabakıcı personel tarafından yedirildi. Beslenmeleri, “Beslenme Takip Çizelgesi” ne rutin işlendi. NGS ile beslenen geriatrik hastalara gereksinimlerine uygun mama verildi. İlaçları ise toz haline getirilip maması ile verildi.
Banyo ekibi olarak seçilen hastabakıcı personel bu alanda deneyim kazandı. Yatak yarası bulunan yaşlılara haftada üç defa banyo yaptırıldı. Bazı yaraların üzerine tazyikli su uygulayarak yaranın mekanik debride olması sağlandı.
Deri bütünlüğünün korunması için alt bakımı ve banyo sonrasında nemlendirici kremler uygulandı.

3-Fizyoterapi Hizmetleri
6 Fizyoterapist tarafından 2972 Fizyoterapi Tedavisi uygulandı.
İmmobilizasyon ve kontraktüre bağlı dekübit riskini azaltmak amacıyla 47 hasta kontraktür önleme ve mobilizasyon programlarına alındı.
Kemik çıkıntılarındaki basıncı azaltmak amacıyla 47 hasta pozisyonlama programına alındı. Program öncesi ilgili personele fizyoterapistlerce teorik ve pratik eğitimler verildi.

4-Psikolojik Destek Hizmetleri
Yaşlıların depresyon, anksiyete, tedaviye uyumsuzluk, demans başta olmak üzere, çeşitli konulardaki problemleri doğrultusunda görüşmeler yapıldı.
Yaşlıların “psiko-sosyal” değerlendirmeleri yapıldı. Raporları hazırlanarak otomasyona aktarıldı. Mini Mental Test uygulanarak sakinlerin kognitif durum tespitleri yapıldı. Yaşlıların ihtiyaca göre, daha kapsamlı değerlendirilmeleri gerektiği durumlarda MMPI ( Minnoseta Çok Yönlü Kişilik Envanteri ) ve Zeka Testi uygulandı. Test sonuçları ve psiko-sosyal değerlendirmeler sonrasında psikiyatri uzmanı tarafından muayene edildi.
Yaşlılara iç görü kazandırmak ve iletişim becerilerini geliştirmek amacıyla kitap okumaları ve grup terapisi çalışmaları yapıldı.

5-Eğitim Hizmetleri
Tüm Hemşire ve Sağlık Memuru olan sağlık personeline; Yara nedir?, Yara çeşitleri, Yara tedavisinin genel ilkeleri nelerdir?, Bası Yarası nedir, Yara tedavisi, Yara bakım malzemelerinin tanıtımı ve kullanımı, Bası yarası nasıl önlenir? Yaşlının beslenmesi, Proflaksiler, Pozisyonlamalar konularında Hizmet İçi eğitimler verildi.
Tüm hastabakıcı personele; Bası yarası nedir?, Bası yarası nasıl önlenir? Yaşlının beslenmesi, Proflaksiler,
Pozisyonlamalar, Hasta hareketi ve taşınması sırasında sürtünmenin engellenmesi için neler yapılmalı? konularında Hizmet İçi Eğitimler yapıldı.
2005 yılında Konya’da yapılan 40. Uluslararası Cerrahi Kongresinde düzenlenen Yara Bakım Kursuna 15 Sağlık Personelimiz katıldı.
2005 yılında Nevşehirde yapılan Yara Bakım Derneğinin Hemşirelere düzenlediği eğitime 1 Hemşiremiz katıldı.
I. Ulusal Yara Bakım Kongresine; 4 Doktor, 4 Hemşire, 9 Sağlık Memuru ile katılıyoruz

6-“Darülaceze Yara Bakım Birimi” Hizmetleri
2005 yılında Yara Bakım Birimi kuruldu. 2 sağlık personeli (1 Hemşire ve 1 Sağlık Memuru) Haftanın 7 günü darülacezedeki tüm sakinlerin ve hastanede yatan sakinlerimize hizmet etmekte
Tüm sakinlerimiz yılda 2 defa gelişmiş Norton Skalasına göre değerlendirildi,
Bası yarası gelişme riski olanlar Darülaceze Yara Bakım Biriminde (DYBB) yakın takibe alındı.